Dünyanın müxtəlif ölkələrində yüksək dövlət vəzifələrində fəaliyyətə yeni başlayan şəxslər mərasim xarakterli müəyyən prosedurları yerinə yetirməklə səlahiyyətlərinin icrasına başlayırlar. Prezidentlər, bəzi ölkələrdə hökumət üzvləri, parlamentarilər, hətta dövlət qulluqçuları da işə başlayarkən belə mərasimlərdən keçirlər.
Məsələn, dünyanın əksər ölkələrində deputatlar seçildikdən və mandat aldıqdan sonra qanunverici orqanda yeni çağırışın ilk iclasında and içirlər.
Modern.az Azərbaycanda tətbiq olunmayan bu praktikanı araşdırıb və müxtəlif ölkələrdə yeni deputatların andiçmə mərasimindəki istifadə olunan şablon mətnlərə nəzər salıb.
Əvvəlcə onu qeyd edək ki, dünya ölkələrinin mütləq əksəriyyətində parlamentin yeni çağırışının ilk toplantısına spiker seçilənə qədər tərkibdəki ən yaşlı deputat sədrlik edir. Bu ənənə qardaş ölkənin parlamentində - Türkiyə Böyük Millət Məclisində (TBMM) də mövcuddur.
Deputatların andiçməsinə gəlincə, beynəlxalq praktikada bu mərasimin təşkili əsasən belədir ki, parlamentarilər kürsüyə dəvət edilərək adlarına və ya təmsil etdikləri regionlara görə əlifba sırasına uyğun olaraq and içirlər - daxili nizamnamədə, yaxud, hansısa başqa normativ-hüquqi aktda təsbit olunmuş və hamı üçün standart olan şablon mətni səsləndirirlər.
Belə şablon and mətnlərində ölkələrin dəyərlərinə, tarixlərinə və siyasi sistemlərinə uyğun olaraq bir sıra vacib hesab edilən məqamlar önə çəkilir. Bəzi ölkələr belə mətnlərdə Tanrını, bəziləri monarxiyanı, bəziləri respublikanı, bəziləri xalqı, bəziləri isə konstitusiyanı vurğulayır. Bir çox ölkələrin andlarında sədaqət, müstəqillik, ədalət və digər bu kimi ifadələr yer alır.
Nümunələrə nəzər yetirək:
Belçika
“Belçika xalqının konstitusiyasına və qanunlarına əməl edəcəyimə, ölkənin müstəqilliyini və ərazi bütövlüyünü qoruyacağıma and içirəm”.
Almaniya
“And içirəm ki, öz səylərimi alman xalqının rifahına, rifahının yüksəldilməsinə, zərərlərdən qorumağa, qanunlarını müdafiə etməyə, öz vəzifələrimi vicdanla yerinə yetirməyə yönəldəcəyəm və Tanrı bu işdə mənə kömək olsun!"
Böyük Britaniya
"Uca Tanrıya təntənəli şəkildə and içirəm ki, Əlahəzrət Krala, onun varislərinə və qanunlara sadiq və həqiqi sədaqət göstərəcəyəm. Böyük Britaniyaya sədaqətimi və hörmətimi göstərəcəyəm. Hüquq və azadlıqlarını, demokratik dəyərlərini qoruyacağam".
Misir
“Uca Allaha and içirəm ki, respublika quruluşunu üstün tutacağam. Konstitusiyaya və qanunlara hörmətlə yanaşacağam, millətimizin mənafeyini tam şəkildə qoruyacağam, millətin müstəqilliyini və ərazi bütövlüyünü qoruyacağam”.
Türkiyə
“Dövlətin varlığını və müstəqilliyini, ölkənin və millətin bölünməz bütövlüyünü, millətin qeyd-şərtsiz suverenliyini qoruyacağam. Qanunun aliliyinə, demokratik və dünyəvi respublikaya, Atatürkün prinsiplərinə və islahatlarına sadiq qalacağam; Cəmiyyətin əmin-amanlığı və firavanlığı, milli həmrəylik və ədalət, Konstitusiyaya sədaqət çərçivəsində hər kəsin insan hüquq və əsas azadlıqlarından istifadə etməsi idealından dönməyəcəyəm. Böyük türk milləti qarşısında şərəf və ləyaqətimə and içirəm”.
Braziliya
"Mən Konstitusiyanı qorumağa, müdafiə etməyə və dəstəkləməyə, qanunlara əməl etməyə, Braziliya xalqının ümumi rifahını təşviq etməyə və Braziliyanın birliyini, bütövlüyünü və müstəqilliyini qorumağa söz verirəm".
Çin
“Çin Xalq Respublikasının Konstitusiyasına əməl etməyə, konstitusiyanın hüquqi qüvvəsini qorumağa, vəzifəmin qanuni öhdəliklərini yerinə yetirməyə, vətənə sadiq qalmağa, xalqıma sadiq qalmağa, bu borcuma ən yüksək hörməti göstərməyə söz verirəm. Dövlət işlərini vicdanla aparacağıma, xalqın nəzarətini qəbul edəcəyimə və firavan, güclü, demokratik, mədəni bir dövlət yaradılmasına və hərtərəfli inkişaf etmiş, ahəngdar və gözəl olan böyük, müasir sosialist ölkəsi üçün çalışacağıma and içirəm!”.
Finlandiya
“Mən hər şeyə qadir və hər şeyi bilən Tanrı qarşısında and içirəm ki, vəzifə borcumu yerinə yetirərkən konstitusiyaya və digər qanunlara əməl edəcəyəm, vətəndaşların və cəmiyyətin rifahı naminə düzgün və qərəzsiz hərəkət edəcəyəm”.
Yunanıstan
“Müqəddəs birlik və bölünməz Üçlük adına and içirəm ki, ölkəmə və demokratik idarəetmə formasına inamımı qoruyub saxlayacağam, Konstitusiyaya və qanunlara tabe olacağam, öz vəzifələrimi vicdanla yerinə yetirəcəyəm”.
İran
"Qurani-Kərimin hüzurunda Uca Allaha and içirəm, insani şərəfimə and içirəm ki, İslamın müqəddəsliyini qoruyacağam, İran xalqının İslam İnqilabının nailiyyətlərini və İslam Respublikasının prinsiplərini qoruyacağam və onlara verilən əmanəti layiqincə yerinə yetirəcəyimə and içirəm ki, ədalətli bir müvəkkil olaraq xalqın nümayəndəsi kimi öz vəzifələrimi yerinə yetirərkən təqvaya və dürüstlüyə riayət edəcəyəm və həmişə xalqa sadiq qalacağam. Vətənin istiqlalını və ləyaqətini, millətin hüquqlarını qorumaq və xalqa sözlə, yazı və şərhlə xidmət etmək, məmləkətin konstitusiyasını və istiqlaliyyətini müdafiə etmək üçün mən xalqın azadlığını və mənafeyini qoruyacağam".
İsrail
“Mən İsrail dövlətinə sadiq qalacağıma və Knessetdəki vəzifəmi sədaqətlə yerinə yetirəcəyimə söz verirəm”.
İtaliya
“Respublikaya sadiq qalmağa, onun Konstitusiyasına və qanunlarına sədaqətlə əməl etməyə, xalqın müstəsna mənafeyi naminə öz vəzifələrimi yerinə yetirməyə and içirəm”.
Niderland
"Səltənət və xalqa təsdiq edirəm ki, mən Krallığın nizamnaməsinə və konstitusiyasına həmişə riayət edəcəyəm və onu dəstəkləyəcəyəm. Krallığın müstəqilliyini və ərazisini bütün gücümlə müdafiə etməyə və qorumağa and içirəm. Ona görə də mənə kömək et, Uca Tanrı!".
İsveçrə
“Konstitusiyaya və qanunlara riayət edəcəyimi və vəzifəmlə bağlı öhdəliklərimi bacardığım qədər yerinə yetirəcəyimi təntənəli şəkildə öz öhdəmə götürürəm”.
Ukrayna
"Ukraynaya sədaqətlə and içirəm. Mən bütün hərəkətlərimlə Ukraynanın suverenliyini və müstəqilliyini qorumağa, Vətənin rifahını və Ukrayna xalqının rifahını təmin etməyə öhdəliyimi bildirirəm. Ukrayna Konstitusiyasına əməl etməyə and içirəm və Ukrayna qanunlarına uyğun olaraq, bütün vətəndaşların maraqları naminə öz vəzifələrimi yerinə yetirməyə söz verirəm".
Modern Təhlil və Araşdırma Qrupu