İran prezdenti Məsud Pezeşkian paytaxtı Tehrandan cənuba köçürmək istədiyi barədə məlumat yayılıb. Qeyd edilib ki, paytaxt üçün yeni bir şəhər tikilməsə, Şiraz və İsfahan İranın yeni mərkəzi ola bilər.
Mövzu ilə əlaqədar Modern.az-a danışan politoloq Elçin Mirzəbəylinin fikrincə, İran prezidentinin paytaxtın Fars (ərəb) körfəzinə yaxın bir yerə köçürülməsi ilə bağlı söylədikləri daha çox təbliğat xarakteri daşıyır:
"Artıq ənənəvi, mifik və mistik ideoloji çağırış və təbliğat elementləri ilə kütləni idarə etmək çətinləşib və bu baxımdan, Pezeşkian daha praqmatik hədəflər axtarışındadır. “Paytaxtın köçürülməsi” ideyası ilə ola bilsin ki, bir müddət insanların diqqətini real problemlərdən yayındırmaq mümkündür. Onu da qeyd edim ki, İran prezidentinin ölkənin paytaxtının Fars (ərəb) körfəzinə yaxın bir əraziyə köçürülməsi ilə bağlı ilkin mülahizələri iqtisadi baxımdan cazibədar olsa da, təhlükəsizlik baxımından real görünmür. Çünki İranın mövcud dini-siyasi elitası faktiki olaraq, körfəz ölkələrinin heç biri ilə normal münasibətdə deyil. Paytaxtın Fars körfəzinə yaxın bir əraziyə köçürülməsi İranın dövlət idarəçilik strukturlarının mövcud və potensial münaqişə ocaqlarının episentrinə yaxınlaşdırılması deməkdir. Digər tərəfdən, İranın mövcud iqtisadi durumu yeni paytaxtın tikilməsinə və dövlət strukturlarının həmin əraziyə köçürülməsinə imkan vermir. Qeyd edim ki, vaxtilə Qacar dövlətinin paytaxtı Tehrana köçürməsinin əsas səbəbi təhlükəsizlik amilləri ilə bağlı olub və Tehran relyef, landşaft baxımından daha təhlükəsiz ərazi hesab olunur".
Elçin Mirzəbəyli qeyd edib ki, Tehran İranın iqtisadi mərkəzidir və bütün bankların, iri şirkətlərin mərkəzi ofisləri bu şəhərdə yerləşir:
"Bununla yanaşı, unutmaq lazım deyil ki, İranın sənaye müəssisələrinin 45%-i Tehranın payına düşür və bu müəssisələrin Tehranda yerləşməsinin əsas səbəbi bu şəhərin paytaxt olması, ölkənin bütün potensialının bu ərazidə cəmləşməsidir. Tehran Xəzər dənizinin sahilindən, təxminən 90 kilometr məsafədə yerləşir. İranın ümumi ərazisini nəzərə alsaq, Tehran körfəzə bir o qədər də uzaq məsafədə yerləşmir. Yəni bunun üçün, əgər yeni şəhər inşa edilməzsə, paytaxtın Tehrandan 450 km aralıqda yerləşən İsfahana, yaxud 930 km məsafədə yerləşən Şiraza köçürülməsinin keç bir iqtisadi əsası yoxdur. Su qıtlığına qalanada, həm İsfahanda, həm də Şirazda ciddi su problemi var, nəinki Tehranda. Pezeşkianın paytaxtın köçürülməsini Tehrandakı sənaye müəssisələrinə yüklərin daşınmasının çətinliyi ilə əlaqələndirməsi də inandırıcı görünmür. Son nəticədə sənaye müəssisələri, onsuz da Tehranda yerləşir və paytaxt başqa bir şəhər olsa da, problem öz həllini tapmayacaq".
Onun sözlərinə əsasən, Pezeşkianı və ona bu “ideyanı” ötürənləri narahat edən başqa amillərdir:
"Bunlardan birincisi, paytaxt Tehranda etnik tərkibin türklərin xeyrinə dəyişməsi, ərazinin Azərbaycan türklərinin çoxluq təşkil etdiyi şəhər və kəndlərlə əhatə olunmasıdır. Bu baxımdan, paytaxtın, keçmiş “Persiya”, indiki Fars ostanının ərazisinə köçürülməsi gündəmə gətirilib. Digər tərəfdən, son hadisələr də göstərdi ki, paytaxtda yaşayan əhalini ideoloji şüarlarla, təzyiqlə nəzarət altında saxlamaq çox çətindir və sosial problemlər, yaxud digər səbəblərdən etiraz dalğası baş qaldırarsa, buradakı dövlət təsisatlarının təhlükəsizliyinin təmin olunması müşkülə çevrilə bilər. Paytaxtın köçürülməsinin təhlükəsizlik faktoru ilə əlaqələndirilməsi, məntiqi baxımdan başqa məqamların da ortaya çıxmasına zəmin yaradır. Məsələn, belə anlaşılır ki, İranın mövcud rejimini, əgər Tehranın Xəzər sahilinin 90 km-də yerləşdiyini nəzərə alsaq, daha çox Xəzəryanı ölkələr, o cümlədən Rusiya narahat edir, nəinki İsrail və qeyriləri".
Politoloq sonda bildirib ki, ehtimallar üzərindən Pezeşkianın paytaxtın köçürülməsi ilə bağlı fikirləri ətrafında ən müxtəlif ssenariləri yazmaq və yozmaq mümkündür:
"O cümlədən İranın daxili siyasətini yeni geosiyasu konfiqurasiyaların başqa bir qütbünə çəkmək niyyətilə də həmçinin… Amma hələlik İran prezidentinin fikirlərinə dərin ideoloji böhran keçirən siyasi sistemin qurtuluşu üçün ortalığa atılan bir ideya kimi yanaşıram".
Tarixçi Zaur Əliyevin fikrinə görə, paytaxt İsfahana küçürülmə ehtimalı daha çoxdur, çünki İsfahandan başqa digər şəhərlər türk şəhərləridir.