Azərbaycan cəmiyyətində "mamauşağı" ifadəsi çox geniş yayılıb. Bu ifadə həyatın müxtəlif sahələrində müstəqil qərar verməkdə çətinlik çəkən, hər addımını valideynlərlə məsləhətləşmə ehtiyacı duyan insanlar üçün istifadə edilir. Ancaq bu sadəcə zarafat məqsədilə işlədilən söz deyil, həm də ciddi sosial və psixoloji problemlərin əlamətidir.
"Mamauşağı" ifadəsi ilk növbədə uşağın valideynlərindən, xüsusilə də anasından müstəqil hərəkət edə və öz qərarlarını sərbəst şəkildə verə bilmədiyini vurğulamaq üçün istifadə edilir. Bu termin cəmiyyətimizdə tənbəllik, zəif xarakter, cəsarətsizlik və sosial həyatda uğursuzluqla əlaqələndirilir. Lakin bu fenomenin kökləri daha dərin sosial və mədəni faktorlara dayanır.
Mövzu ilə bağlı Modern.az-a danışan sosioloq Əhməd Qəşəmoğlunun sözlərinə görə, sosiallaşma lazımı səviyyədə olmayan uşaqlara adətən "mamauşağı" deyilir.
“2 yaşından sonra uşaqlarda sosiallaşma getməlidir. Uşaqlar bağçaya getməli, yaşıdları ilə, bacı-qardaşları varsa onlarla vaxt keçirməlidirlər. Sosial həyatın normalarına uyğun hərəkət edə bilməyən, ancaq anasının istəyi ilə oturub-duran insanlara "mamauşağı" deyirlər. Çalışmalıyıq ki, yeni nəsildə sosiallaşma faktoru qaydasında olsun”.
Bu problem irəliləyən yaşlarda da davam edə bilir
Müxtəlif müşahidələrə görə, sözügedən fenomenin səbəbləri arasında adət-ənənə, valideynlərin qoruma instinkti, iqtisadi faktorlar var. Azərbaycan ailə modeli ənənəvi olaraq çox sıx bağlılıq və kollektiv qərar vermə prinsipinə əsaslanır. Uşaqların müstəqil davranışları çox vaxt valideynlər tərəfindən bəyənilmir və özbaşına qərarlar qəbul etmək təhlükəli görülə bilər. Bu səbəbdən də, böyüklərin dəstəyi və təsdiqi olmadan hər hansı bir addım atmaq çətinləşir.
Bəzən isə valideynlər uşaqlarını həyatın çətinliklərindən qorumaq üçün həddən artıq nəzarət edirlər. Uşaqların hər işində valideynlərin müdaxiləsi onların özlərinə inamını azaldır və müstəqil qərarlar qəbul etmək qabiliyyətini zəiflədir.
“Elə ailə var ki, onların uşağı böyütmə tərzi onun cəmiyyətdəki davranışına təsir etmir. Burada əsas faktor sosiallaşmaqdır. Sosiallaşmaq həyatın normalarına uyğun olaraq davranış qaydalarına, psixologiyasına yiyələnməkdir. Bir insan 20-30 yaşına qədər valideynləri ilə yaşaya bilər. Əsas sosiallaşma prosesinin normal getməsidir. Ona görə də cəmiyyətdə buna fikir verməliyik. Bəzən görürük ki, 3-4 yaşında uşaqlar ancaq baba-nənəsi ilə vaxt keçirirlər, bu düzgün deyil. Bəzən görürük ki, şəxs 20, 30, hətta 40 yaşına gəlsə də evdə valideynindən nəsihət gözləyir. Bu şəxslər cəmiyyətin davranış normalarına, psixologiyasına yiyələnməyib. Bu sosiologiyada bir tədqiqat obyektidir. Çalışmalıyıq ki, bu məsələlərə diqqət edək, yeni nəsildə bu problem olmasın”- Əhməd Qəşəmoğlu bildirib.
Onlar cəmiyyətə də mənfi təsir edir
Sosioloq qeyd edib ki, belə insanların cəmiyyətə müsbət təsiri yoxdur:
“Mən uzun müddət idarə rəhbəri olmuşam. İşçilərim arasında da "mamauşağı" deyə adlandırılan qız yaxud oğlanlar olub. Onlarda hər zaman sosiallaşma zəif olur, bu da onların fəaliyyətinə maneçilik törədir. Bu məsələlərlə vaxtilə çox rastlaşan biri kimi tövsiyyə edərdim ki, hər bir valideyn, cəmiyyət və dövlət qurumları bu məsələyə diqqət versin. İnsan bioloji, psixoloji və sosial varlıqdır. Ona görədə bioloji sağlamlıq önəmli olduğu kimi psixoloji və sosial sağlamlığı da önəmlidir. Uşağın yeməyinə diqqət verməsək bioloji, psixoloji cəhətdən formalaşmasına fikir vermədikdə psixoloji problemlər yaranır. Eyni şey sosial həyatla da bağlıdır. Azərbaycanda insanların sosiallaşmasına diqqət etməliyik. Bunun üçün maarifləndirmə getməlidir, dövlət strukturları qayğısına qalmalıdır. Bunun üçün ölkənin humanitar siyasətində bu məsələlərə ciddi münasibət olmalıdır".